Mükemmelliyetçilik Nedir ve Nasıl Engelleyebiliriz?

    Mükemmeliyetçilik, bir kişinin kendisinden beklentilerinin aşırı yüksek olması ve genellikle bu beklentileri karşılamakla ilgili yüksek seviyede endişe yaşamasıdır. Bu beklentileriyle ilgili olarak da kendisini aşırı derecede eleştirir.

    Kişi en yüksek standartlara ulaşması ve asla hata yapmaması gerektiğine inanır. İlk bakışta bu olumlu bir özellik gibi görünebilir, ancak gerçekte muhtemelen ulaşılamayacak bir konuma ulaşmak için olan umutsuzca bir girişimdir.

Mükemmeliyetçi kişilikler sürekli kaygı içinde yaşar, sürekli olarak kendilerinden ve yaptıklarından şüphe ederler çünkü hiçbir zaman ve hiçbir koşulda hata yapmamak gerektiğine inanırlar.

Mükemmelliyetçiliğin Nedenleri Nelerdir?

1) Kişinin kendisini güvensiz ve yetersiz hissetmesi veya çevresindeki kişilerden onay alamamakla ilgili yaşadığı yoğun endişe

2)  Kaygı ya da Obsessif Kompulsif Bozukluk yaşıyor olabilmesi

3) Mükemmeliyetçi davranış modeli sergileyen ebeveyne sahip olunması veya çocuğun yaptığı şeylerin, gösterdiği çabanın mükemmel olmaması durumunda çocukları her zaman eleştiren ebeveynlere sahip olmak. Kimi zaman bu ebeveynler, çocuklarını mükemmel olmaları için oldukça fazla zorlayabilmektedirler.

4) Güvensiz bir bağlanma yaşamak. Çocukken bakım verenleriyle güven içinde bir ilişki kuramayan bireyler, yetişkin olduklarında kendilerini sakinleştirme konusunda zorluk yaşayabilirler. Mükemmel olmayan bir sonucu kabul etmekte zorlanırlar.

Mükemmeliyetçi Kişilik Özellikleri

•  Sürekli olarak bir şeyleri denetleme ve birilerinden onay alma girişimi

•  Tekrarlama ve düzeltme

•  Birçok şeyi aşırı planlama, düzenleme ve sıralama

•  Karar vermekte güçlük çekme

•  Erteleme

•  Kaçınma davranışları

•  Başkalarını değiştirmeye çalışmak

Mükemmelliyetçilik Örnekleri

Olumsuz mükemmeliyetçilikte görülen temel düşünceler şunlardır:

• Ne kadar mükemmel olursam o kadar çok sevilirim
• Hata yapma hakkım yok
• Her şeyi tam ve düzgün yaparsam takdir edilirim
• Başarılı olursam daha çok sevilirim
• Her şeyi eksiksiz yapar ve başarılı olursam kabul görürüm
• Hayatımda hataya yer veremem
• Bir hata varsa bu benim suçumdur.
• En ufak bir yanlış bütün her şeyi mahveder
• Kusursuz olmalıyım

Mükemmeliyetçilik Türleri

Ben Merkezli Mükemmeliyetçilik : Kişi kendisine bir hedef belirler ve bu hedefe odaklanarak çalışır. Çalışırken güçlü anksiyete, stres ve depresif belirtiler hisseder. Bu da süreci tamamen olumsuz hale getirmektedir. Bunun nedeni, işin başında ulaşılamaz hedefler belirlediğinin farkına varmamasıdır. Çocukluktan itibaren gelişen bu durum, eksikliklere odaklanılmasına yol açmaktadır. Böylece çocuk başarıyı değil başarısızlığı görür. Kendisine karşı zalimce davranır.

Başkalarına Yönelik Mükemmeliyetçilik : Bu mükemmeliyetçi tür de, diğer insanlara yönelik beklentiler ortaya çıkar. Kişi, belirlediği hedeflere herkesin uymasını ister. Kurallara uyulmadığı takdirde, ağır eleştiriler ortaya çıkar. Güvensizlik ve suçlama devreye girer. Bu tür insanlar sosyal olarak izole kalırlar. Bunun nedeni beklenti seviyelerinin çok yüksek olmasıdır. Genellikle her şeyi kendileri yapmaya çalışırlar. Grup çalışmalarında başkalarına rol vermezler.

Başkalarının Beklentilerine Yönelik Mükemmeliyetçilik : Toplum tarafından belirlenen bir durumdur. Biz buna toplumsal olarak beklenen mükemmellik algısı da diyebiliriz. Kişi toplumsal beklentileri abartır. Yüksek beklentileri karşılamazsa kabul edilmeyeceğine, karşılarsa da daha çok sevileceğine inanır. Kişide, beklentileri karşılamazsa reddedileceğine ve onaylanmayacağına dair bir inanç vardır.

Mükemmelliyetçiliği Nasıl Engelleyebiliriz?

1) Farkında olun: Mükemmeliyetçi olduğunuzu fark ettiğiniz zaman, bu konu hayatınızdaki gücünü kaybetmeye başlar.

2) Anlayın: Sizi mükemmeliyetçi olmaya iten nedenler nelerdir, bunları anlamlandırmaya çalışın. Çocukluğunuza kadar, hatırlayabildiğiniz noktaya kadar düşünün taşının şöyle bir. Belki de bir dönem başarılarınız takdir edildi, onay gördü ve bu durumlar size kendinizi oldukça değerli, önemli hissettirdi. Aslında mükemmel olma çabasının altında çoğu zaman sevgi ihtiyacı ve güvensizlik yatar.

3) Büyük resmi görebilin: Mükemmeliyetçi olmaya çalışırken, kaybettiğiniz zamanı ve belki de kaçırdığınız birçok şeyi fark etmeye çalışın. Kendinize şu soruları sormanız da bu konuda yardımcı olabilir: “Zamanımı iyi kullanıyor muyum? Üretken olabiliyor muyum?” Eğer bakış açınızı ve odaklandığınız şeyi değiştirebilirseniz, önceliklerinize odaklanabilmeniz kolaylaşacaktır. İşinizi sadece bitirebilmek bile zaten yeterince iyi bir hedef olabilmektedir.

4) Yapılacaklar listesi çıkarın: Her şekilde en iyisini ortaya çıkarmak yerine, kendinize yapılması gerekenler listesi çıkarıp yapılması gereken işi ufak adımlara bölün. Öncelikle her maddeyi sıra sıra gerçekleştirmeye çalışın.

5) Ruminasyon (derin düşünme) döngüsünü kırın: Mükemmeliyetçi olduğunuzda hissettiğiniz yoğun kaygı sonucu fazlasıyla derin düşünerek sonucu ortaya çıkarmakta zorlanabilirsiniz. Aynı zamanda bu durumda, sık sık kendinize kızabilir ve kendinizi eleştirebilirsiniz. Bu döngüyü kırmak için kendinizi harekete geçmeye zorlamaya çalışabilirsiniz.

6) Olumlu düşünmeye çalışın: Derin düşünme sonucunda, mükemmel bir şekilde yapamayacağınız şeyleri erteleme eğilimi içinde olursunuz. Tam da bu kısımda, bugüne kadar ki başarılarınızı kendinize hatırlatmanız size oldukça fayda sağlayacaktır. Böylece kendinize olan güveninizi hatırlamış olursunuz.

7) Haftalık bir süreç zamanlamasında kendinizi objektif bir biçimde değerlendirin: Kendinize şu soruları yönlendirebilirsiniz: “Bu hafta içerisinde yanlış yapmaktan korktuğum için hiç yapmadığım, tamamen bıraktığım bir iş oldu mu? Kendimden tam olarak emin olamasam da yine de adım attığım işler oldu mu?

8) Yeterli olduğunuzu kendinize hatırlatın: Geçmişte yaşadığınız başarıları gözden geçirip anısayarak, yeterli olduğunuzu kendinize hatırlatın. Her gece yatmadan önce, o  gün içerisinde yaptığınız ve tamamladığınız işleri düşünün, notlar alın ve fark edin.